Το 2017, ο Δήμος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης αποφάσισε να ανασχεδιάσει την κεντρική πλατεία της Βουλιαγμένης, γνωστή ως Πλατεία Νυμφών. Υπό την επιμέλεια του δημάρχου κ. Γρηγόρη Κωνσταντέλλου, και έπειτα από πολυάριθμες δημόσιες διαβουλεύσεις με την τοπική κοινότητα, συγκεντρώθηκαν και αποτυπώθηκαν οι απόψεις των πολιτών, καταγράφηκαν οι προθέσεις και οργανώθηκε η γραφειοκρατική διαδικασία, με στόχο την επίτευξη ενός αυστηρού και σύντομου χρονοδιαγράμματος. Η τελική πρόταση σχεδιασμού προέκυψε ως αποτέλεσμα δύο διαφορετικών προτάσεων και πολυάριθμων αναθεωρήσεων, έως ότου μία από αυτές εγκρίθηκε τελικά από το δημοτικό συμβούλιο και την επιτροπή των κατοίκων το 2018.
Η υφιστάμενη πλατεία είχε ηλικία άνω των 40 ετών και δεν ανταποκρινόταν πλέον επαρκώς στις σύγχρονες ανάγκες του δημόσιου χώρου και της εξέλιξης της περιοχής, γνωστής ως Αθηναϊκή Ριβιέρα. Η Πλατεία Νυμφών δεν λειτουργούσε ως ζωντανός χώρος ανάπαυσης, έκφρασης και κοινωνικής δραστηριότητας, παρά το γεγονός ότι γειτνιάζει με την εμπορική ζώνη. Αντιθέτως, λειτουργούσε απλώς ως χώρος διέλευσης και δεν είχε εδραιωθεί ως προορισμός επίσκεψης. Η δημόσια υπόστασή της υποχωρούσε υπέρ της ιδιωτικής εμπορικής δραστηριότητας.
Η πρόκληση του νέου σχεδιασμού της Πλατείας Νυμφών ήταν η αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων της μέσω λειτουργικών και αισθητικών σχεδιαστικών μεθοδολογιών.
Ο δημόσιος χώρος, εξ ορισμού, οφείλει να απευθύνεται σε όλους, καταργώντας διακρίσεις και προκαταλήψεις. Οφείλει να λειτουργεί ως πυρήνας κοινωνικών σχέσεων με έντονη δημόσια συνείδηση. Αυτή ήταν η βασική πρόκληση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού: η δημιουργία ενός σύγχρονου δημόσιου χώρου με έμφαση στην ενίσχυση του δημόσιου και περιβαλλοντικού του χαρακτήρα. Ένα ζωντανό σημείο αναφοράς για ολόκληρη την περιοχή, που θέτει τον χρήστη – ανεξαρτήτως ηλικίας – στο επίκεντρο.
Η Πλατεία Νυμφών δεν είναι ένας τύπος πλατείας που ορίζεται από το δομημένο περιβάλλον της. Πρόκειται περισσότερο για έναν αυτοαναφορικό δημόσιο χώρο, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη κλίση του εδάφους και διαθέτει μία μοναδική θέα προς τη θάλασσα μέσα από την υπάρχουσα δενδροκάλυψη. Η σωστή αξιοποίηση της υψομετρικής διαφοράς αποτέλεσε βασική σχεδιαστική πρόκληση.
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός βασίστηκε σε δύο στρατηγικές:
- Την ανάδειξη των υφιστάμενων δέντρων
- Τη δημιουργία εκτεταμένων διαδρομών κίνησης των χρηστών σε ολόκληρη την επιφάνεια της πλατείας
Η ποικιλομορφία και η πληθώρα των υφιστάμενων δέντρων αποτέλεσαν το βασικό σημείο εκκίνησης του σχεδιασμού, εμπλουτισμένο με νέες φυτεύσεις. Όλα τα δέντρα κατηγοριοποιήθηκαν σε ομάδες, με βάση το μέγεθος, τη σκιά και τη θέση τους, ώστε να δημιουργηθούν ετερογενείς ποιοτικές χωρικές ενότητες ανάπαυσης, οι οποίες προσφέρουν αλληλεπίδραση με το φυσικό στοιχείο, εκμετάλλευση της σκίασης κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς και διαφορετικές οπτικές προς τη θάλασσα και την ίδια την πλατεία.
Παράλληλα, διασφαλίστηκε η πρόσβαση από όλες τις πλευρές της πλατείας, καθώς και η ελεύθερη περιήγηση σε όλο τον χώρο μέσω διαφόρων διαδρομών. Ο κεντρικός άξονας κίνησης που διατρέχει την πλατεία συνδέει τις δύο παρακείμενες εμπορικές ζώνες, ενώ η αμφιθεατρική κλίμακα δημιουργεί μια εναλλακτική είσοδο από την ανατολική πλευρά, η οποία προηγουμένως ήταν αποκλεισμένη.
Οι βασικοί άξονες κίνησης της πλατείας είναι κατασκευασμένοι από κόκκινο βοτσαλωτό δάπεδο, ίδιο με εκείνο των γύρω πεζοδρομίων, ώστε να ενοποιείται η ροή των πεζών και να τους οδηγεί μέσα στην πλατεία. Συμπληρωματικά, πιο ήπιες διαδρομές και ζώνες ανάπαυσης διαμορφώνονται με φυσικό σταθεροποιημένο έδαφος, ανάμεσα στις φυτεύσεις, ενισχύοντας την επαφή με τη φύση.
Η πληθώρα των ξύλινων καθιστικών, αξιοποιώντας τη φυσική κλίση του εδάφους, στοχεύει στη δημιουργία διαφορετικών χωρικών ποιοτήτων, ώστε να προσφέρει στους χρήστες εμπειρίες οικειότητας που μετατρέπονται σε βαθιές αναμνήσεις. Το αίσθημα οικειότητας αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο ένας δημόσιος χώρος μπορεί να μετατραπεί σε έναν φιλικό προσωπικό χώρο για όλους. Τα καθιστικά διακρίνονται σε δύο είδη:
- Τα κυκλικά, που αναπτύσσονται γύρω από δέντρα
- Τα γραμμικά, που βρίσκονται κατά μήκος των κύριων διαδρόμων
Χρωματικά, το βασικό βοτσαλωτό δάπεδο υιοθετεί μια κοκκινωπή απόχρωση, ως αναφορά στην κόκκινη πέτρα που εξορυσσόταν από το λατομείο της Βάρης και χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή παλαιών κατοικιών της περιοχής, αλλά και ως φυσική απόδοση του χρώματος του εδάφους.
Όσον αφορά τη φύτευση, όλα τα υπάρχοντα δέντρα διατηρούνται και φροντίζονται, ενώ νέα δέντρα φυτεύονται για την ενίσχυση της σκίασης και της δροσιστικής λειτουργίας της πλατείας. Όλες οι νέες φυτεύσεις είναι προσαρμοσμένες στο αττικό τοπίο και εναρμονισμένες με την υφιστάμενη βλάστηση. Θάμνοι και αρωματικά φυτά τοποθετούνται περιμετρικά των καθιστικών, αναδεικνύοντας επιλεγμένα δέντρα και άξονες κίνησης.
Ο αρχιτεκτονικός φωτισμός διαδραματίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη των ποιοτικών χαρακτηριστικών της πλατείας και στην εξασφάλιση μιας ευχάριστης εμπειρίας για τον χρήστη. Ο σχεδιασμός του φωτισμού στοχεύει σε έμμεσο φωτισμό των σημαντικών δέντρων και των ζωνών ανάπαυσης, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει ήπια τις διάφορες διαδρομές.
Η πλατεία σχεδιάστηκε αποκλειστικά για τους πεζούς. Όλοι οι περιμετρικοί δρόμοι μετατράπηκαν σε ζώνες ήπιας κυκλοφορίας, με επίστρωση λιθόστρωτου στο ίδιο επίπεδο με την πλατεία. Για τη μεγιστοποίηση του διαθέσιμου δημόσιου χώρου, η στάθμευση καταργείται στα όριά της, ενώ οι παλαιοί δημοτικοί χώροι στάθμευσης επανασχεδιάζονται αισθητικά, ενσωματώνοντάς τους στην πλατεία.
Implementing Entity: Municipality of Vari-Voula-Vouliagmeni Architectural Design: Athens Creative – Alexandros Avlonitis, Aggeliki Anagnostopoulou | athenscreative.gr Design Team: Alexandros Avlonitis, Giorgos Tzavaras, Tatiana Vasiliadou, Melina Bona Architectural Supervision: Alexandros Avlonitis, Giorgos Tzavaras Mechanical Engineer: Stelios Venieris & Associates Lighting Design: Athanassios Danilof | a-danilof.com Construction: ARIO | www.ario.gr Construction Supervision & Management: Dimitris Protonotarios | www.ario.gr Greenery Design: Anetta Roussou, Petros Fevranoglou Traffic Study: NAMA Consulting Engineers and Planners SA | namanet.gr Project Coordination & Consultancy: Athens Creative - Dimitris Anagnostopoulos Photographs: Alexandros Avlonitis, Yiorgis Yerolymbos | www.yerolymbos.com
