Μνήμη < «Μιμνήσκω» =θυμίζω
Μνήμη= η ικανότητα του υποκειμένου να θυμάται.
Η έννοια της Μνήμης έχει απασχολήσει πλήθος μελετητών από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, κυρίως δε κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα μετά από δύο Παγκοσμίους Πολέμους, οπότε όλο και περισσότερα άρχισαν να γράφονται γι αυτή. Έχει μελετηθεί σε βάθος η λειτουργία του μηχανισμού της Μνήμης και της Λήθης κυρίως σε περιπτώσεις τραυματικών γεγονότων, πώς δηλαδή ο εγκέφαλος λαμβάνει ερεθίσματα από το εξωτερικό του περιβάλλον, τα μεταφράζει και τα αποθηκεύει για διαφορετικό χρονικό διάστημα το καθένα σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου, ανάλογα με τη σημασία τους.
Η μνήμη συνδέεται με τον χώρο, καθώς σε αυτόν εγγράφονται οι μνήμες και οι ενθυμήσεις, με συνηθέστερη χωρική αναπαράσταση της μνήμης τα Μνημεία. Από τον περασμένο αιώνα ο ρόλος των Μνημείων φαίνεται να αλλάζει. Κριτήριο δημιουργίας τους δεν αποτελεί η απλή αναπαράσταση γεγονότων του παρελθόντος, αλλά η μετατροπή του επισκέπτη από απλό θεατή σε μέτοχο, με απώτερο σκοπό το βίωμα μιας εμπειρίας. Ένας τέτοιος βιωματικός χώρος προκαλεί στον επισκέπτη μια έκρηξη συναισθημάτων χάρη σε αρχιτεκτονικά τεχνάσματα που χρησιμοποιεί, μεταβάλλοντας έτσι την «ατμόσφαιρα» του χώρου.
Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα μνημείου αποτελεί το Άουσβιτς της Πολωνίας, ένα από τα μεγαλύτερα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σήμερα, βρίσκεται εκεί ως τόπος μνήμης για να αποτίσει φόρο τιμής στους 1,1 εκατομμύριο ανθρώπους που έχασαν την ζωή τους. Χωρίζεται στο Άουσβιτς Ι, το Άουσβιτς ΙΙ-Μπίρκεναου και το Άουσβιτς ΙΙΙ-Μονόβιτσε και περιλαμβάνει πολυάριθμα πλινθόκτιστα ορθογωνικά κτήρια, στα οποία έζησαν και βασίστηκαν για χρόνια οι κρατούμενοι, τα επονομαζόμενα «Μπλοκ».
Στην περίπτωση του Άουσβιτς βέβαια δεν έχουν χρησιμοποιηθεί αρχιτεκτονικά τεχνάσματα για την πρόκληση συναισθημάτων στον επισκέπτη, καθώς ο χώρος από μόνος του επαρκεί για τον σκοπό αυτό. Οι χώροι του παραμένουν στο μεγαλύτερο μέρος τους ίδιοι με 75 χρόνια πριν, χώροι ιδιαίτερα στιγματισμένοι από την Ιστορία στους οποίους ανακαλούνται μνήμες έντονες, με τη συναισθηματική φόρτιση που προκαλείται συχνά να υπερχειλίζει. Η εργασία της μνήμης αφορά το παρελθόν, αλλά εισβάλλει ορμητικά στο παρόν, μέσα από την επανάγνωση του παρελθόντος και γίνεται αφετηρία για μελλοντικούς αναστοχασμούς. Ο χώρος μπορεί να έχει αδειάσει από την ανθρώπινη παρουσία, αλλά τα ίχνη των ανθρώπων αυτών παραμένουν αισθητά όσα χρόνια και αν περάσουν.
Ο χρόνος αναπόφευκτα μας απομακρύνει από την ιστορία του Άουσβιτς. Η μνήμη όμως είναι πάντα μια μάχη με το χρόνο.
